Mama, ik zwaai even naar Jill bij de sterretjes….

Die uitspraak zorgde voor een dikke brok in mijn keel. Ik herstelde me dapper, zwaaide vrolijk mee naar de hemel en liep daarna gauw mee naar binnen. Mijn kleuter leek onaangedaan en huppelde zelfs naar binnen. Ik had gemengde gevoelens en nam me voor om eens goed uit te zoeken hoe kinderen om gaan met de dood en met afscheid nemen.

Hoe vertel je wat dood zijn is aan een kind?

Het is immers een half jaar geleden dat onze allerliefste golden retriever Jill overleed, zijn maatje waar hij mee opgroeide. Destijds was ik zelf 3 dagen lang intens verdrietig en liep ik echt met mijn ziel onder de arm. Dat heeft ons kleine ventje natuurlijk gezien, maar hij wist niet goed wat hij daarmee aan moest. Hij was destijds 4,5 jaar oud en snapte helemaal niets van dood gaan. Om het aan hem uit te leggen wat er was gebeurd en waarom Jill niet meer terug kwam (wat stelde hij die vraag vaak en wat sneed die vraag elke keer door mijn ziel), haalden we een boekje uit de bibliotheek. Een boekje over een hond die overleed. De plaatjes waren voor hem herkenbaar en legde in ‘Jip-en-Janneke-taal’ uit dat zijn grote vriendin Jill dood was gegaan, naar de sterretjes. Dat iedereen daar naar toe ging als hij of zij overlijdt en dat het daar heel gezellig en fijn is. Ons kleine ventje snapte dat. Voortaan vertelde hij tegen iedereen dat Jill dood was. Gewoon tussen het knutselen door, zonder emotie. De dagen, weken en maanden er na vroeg hij er niet meer na, waren er geen opmerkingen meer over. Tot een maand geleden.

Kinderen en rouwverwerking

Steeds vaker waren er situaties dat mijn kleine ventje onze Jill ter sprake stelde. Een mooi voorbeeld was zijn reactie in december. Samen met zijn opa en oma bezocht hij de wensboom van Joris ( = een grote kerstboom waar mensen een foto, bericht of wens voor een dierbare in de boom mogen hangen). Toen hij daar in de buurt kwam was hij vastberaden: hij zou er iets in hangen voor onze Jill. Hij knutselde iets prachtigs in elkaar en hing het trots in de boom. Er werden foto’s van gemaakt en iedereen moest het zien.

Mijn reactie (die ik wel in mijn hoofd maakte) waarom nu pas? Ik zocht het eens op, want je kan maar meteen goed voorbereid zijn op hele andere situaties.

Wat heb ik geleerd?

Dat kinderen rouw anders verwerken dan volwassenen was mij nu wel helder, maar hoe precies nog niet. Ik vond een artikel over rouw bij jonge kinderen van Drs. Tamar de Vos – van der Hoeven. Zij schreef een helder en duidelijk artikel waar ik veel van heb geleerd.

De tips die ik nu toe zou passen bij het overlijden van een dierbare:

1. Kinderen rouwen anders dan volwassenen – Ze verwerken rouw in stukjes. Verdriet en vrolijkheid liggen vlak bij elkaar en wisselen elkaar af. Maar niet ieder kind kan het meteen verwerken en begint er pas mee wanneer ‘het gewone leven’ weer verder gaat. Hou hier dus rekening mee.
2. Probeer er achter te komen hoe je kind zelf wil omgaan met afscheid – De wensboom van Joris was voor mijn kleine ventje een mooi moment om weer even stil te staan bij het afscheid van Jill. Dit soort initiatieven kunnen kinderen helpen om op een andere manier bezig te zijn met een overlijden. Zo kan je ook aan de slag met een meer creatieve activiteit zoals schilderen of kleien. Maar je zou ook aan kunnen sluiten bij een lichtjesavond. Deze vinden verspreid over het land plaats en kunnen helpen om de herinnering levend te houden aan degene waar je kind afscheid van heeft moeten nemen. Door wat mogelijkheden aan te reiken aan je kind, kan je er achter komen waar hij of zij behoefte aan heeft.
3. Toon je eigen emoties en leg uit dat dit mag en kan (praat er over) – Het is beter voor je kind wanneer het kan zien dat de grote mensen ook verdrietig zijn. Dit geeft meer ruimte om ook het eigen verdriet te tonen. Praat is er dus met je kind over, haal leuke herinneringen op, bekijk foto’s en maak het extra duidelijk door een boekje over verlies en rouw te lezen. Hiermee geef je de boodschap (en het voorbeeld wat je als ouder toch hebt) dat verdriet normaal is, dat je er mee om kunt gaan, over mag praten, ook al voelt het heel erg rot.
4. Elke kind ervaart en verwerkt rouw anders op een andere leeftijd –  Jonge kinderen rouwen dus vaak op een andere manier dan volwassenen en dat kan er voor zorgen dat ouders niet altijd weten wat de juiste manier is om hun kind te begeleiden. Vooral omdat het zo’n moeilijk onderwerp is om over te praten en omdat ouders hun kind zo veel mogelijk verdriet willen besparen. Verdiep je in de levensfase van je kind en welke begeleiding die op dat moment nodig heeft bij rouw verwerking.

Ik hoop dat ik deze tips nog heel lang niet hoef toe te passen. Ik zwaai liever zo af en toe naar de sterretjes waar onze trouwe golden retriever nu is en grap over de leuke herinneringen die we hebben aan haar, zoals de konijnen die ze na jaagde (en nooit kon vangen).